Cilat janë planet e Rusisë dhe Kinës për një rend të ri botëror

Bota

Cilat janë planet e Rusisë dhe Kinës për një rend

Aleanca perëndimore e ka kërcënuar Kremlinin me vendosjen e sanksioneve “të mëdha” dhe “të pashembullta”, në rast se Rusia e sulmon Ukrainën. Por ndërsa kriza e Ukrainës po arrin “pikën e vlimit”, përpjekjet e Perëndimit për ta izoluar dhe ndëshkuar Rusinë, ka të ngjarë që të dëmtohen nga mbështetja e Kinës, fqinjes gjigante të Rusisë.

Kur Vladimir Putin do të shkojë më 4 shkurt në Pekin, për të marrë pjesë në ceremoninë e fillimit të Lojërave Olimpike Dimërore, presidenti rus do të takojë atje udhëheqësin që është bërë aleati i tij më i rëndësishëm, presidentin kinez Xi Jinping.

Gjatë një bisede telefonike mes të dyve në dhjetorin e vitit të kaluar, udhëheqësi kinez e mbështeti kërkesën e Rusisë, se Ukraina nuk duhet të anëtarësohet kurrë në NATO. Deri një dekadë më parë, një marrëdhënie e tillë dukej e pamundur, pasi Kina dhe Rusia ishin sa partnere aq edhe rivale.

Merr lajme ekskluzive në Whatsapp

Doni të informoheni të parët për lajme ekskluzive? Bashkohuni me grupin tonë në Whatsapp duke klikuar këtu.

Por pas një periudhe kur të dyja vendet janë përplasur vazhdimisht me SHBA-në, mbështetja e Xi-së për Putinin, pasqyron një afërsi në rritje midis interesave dhe pikëpamjeve botërore të Moskës dhe Pekinit. Sipas mediave kineze, Xi i tha ndër të tjera Putinit, se “forca të caktuara ndërkombëtare po ndërhyjnë në mënyrë arbitrare në punët e brendshme të Kinës dhe Rusisë, nën pretekstin e demokracisë dhe të drejtave të njeriut”.

Siç e bënë të qartë komentet e Xi drejtuar Putinit, udhëheqësit rusë dhe kinezë janë të bashkuar nga bindja e përbashkët, se SHBA-ja po komploton për të sabotuar dhe përmbysur qeveritë e tyre. Në kulmin e komunizmit, Rusia dhe Kina mbështetën forcat revolucionare në mbarë botën.

Por sot Moska dhe Pekini kanë përqafuar retorikën e kundër-revolucionit. Kur shpërthyen trazirat në Kazakistan javët e fundit, Putin e akuzoi hapur SHBA-në se është përpjekur

të sponsorizojë një “revolucion me ngjyra” – një term me të cilin  përshkruhen  lëvizjet protestuese që kërkojnë të ndryshojnë qeverinë – pikërisht në një vend që kufizohet me Rusinë dhe Kinën.

Ministrat kryesorë të qeverisë kineze, i bënë jehonë këtyre komenteve. Sipas këndvështrimit të Rusisë dhe Kinës, kryengritja në Kazakistan i përshtatej këtij modeli. Kremlini ka argumentuar prej kohësh se SHBA-ja ka qenë “dora e fshehur’”pas kryengritjes në Ukrainë, në të ashtuquajturin Revolucion i Maidanit gjatë viteve 2013-14, në të cilin u rrëzua nga pushteti një udhëheqës pro-rus.

Ndërkohë Kina këmbëngul se forcat e huaja – kryesisht SHBA – qëndronin pas protestave të mëdha në Hong Kong gjatë vitit 2019, të cilat përfundimisht u shtypën me dhunë nga Pekini. Si Putin ashtu edhe Xi, e kanë bërë të qartë se besojnë se synimi përfundimtar i Amerikës është të rrëzojë qeveritë aktuale ruse dhe kineze, dhe se forcat lokale pro-demokratike janë “Kuaj Troje” të Amerikës.

Në vitin 1917, presidenti amerikan Ëoodroë Ëilson foli për “bërjen e botës të sigurt për demokracinë”. Në vitin 2022, Putin dhe Xi janë të vendosur ta bëjnë botën të sigurt për autokracinë. Megjithatë ambiciet e Rusisë dhe Kinës, janë larg nga të qenit tërësisht dhe vetëm mbrojtëse.

Si Putin ashtu edhe Xi, besojnë se cenueshmëria e tyre ndaj “revolucioneve shumëngjyrëshe”, buron nga të metat themelore të rendit botëror aktual, nga kombinimi i institucioneve, ideve dhe strukturave të pushtetit, të cilat përcaktojnë se si zhvillohet politika globale.

Rrjedhimisht, ata ndajnë së bashku vendosmërinë për të krijuar një rend të ri botëror, i cili do t’i përshtatet më mirë interesave të Rusisë dhe Kinës, siç përcaktohet edhe nga udhëheqësit e tyre aktualë.

Dy tipare të rendit botëror aktual, që kundërshtojnë shpesh rusët dhe kinezët, janë “unipolariteti” dhe “universaliteti”. Thënë më thjesht:ata besojnë se marrëveshjet aktuale ndërkombëtare i japin shumë pushtet Amerikës, ndaj ata janë të vendosur ta ndryshojnë këtë realitet.

“Unipolariteti” nënkupton faktin se pas shembjes së Bashkimit Sovjetik, bota mbeti me vetëm një superfuqi, SHBA-në. Analisti rus i politikës së jashtme, Fyodor Lukyanov, i cili është shumë i afërt me presidentin Putin, beson se unipolariteti “i dha Shteteve të Bashkuara aftësinë dhe mundësinë, për të bërë gjithçka që e sheh të arsyeshme në skenën botërore”.

Ai pretendon se epoka e re e hegjemonisë amerikane, nisi që nga lufta e Gjirit Persik e vitit 1991, në të cilën SHBA ndërtoi një koalicion global, për të dëbuar nga Kuvajti ushtrinë irakiane të Sadam Husein.

Ajo luftë u pasua nga një sërë ndërhyrjesh ushtarake të udhëhequra nga SHBA në mbarë botën, përfshirë ato në Bosnje dhe Kosovë në vitet 1990. Bombardimi nga NATO i Beogradit, kryeqytetit të Serbisë, në vitin 1999, ka qenë prej kohësh pjesë e argumentit të Rusisë, se aleanca perëndimore nuk ka vetëm një mision mbrojtës.

Fakti që bombat e NATO-s ranë edhe mbi ambasadën kineze në Beograd, nuk është harruar ende në Pekin. Pas sulmeve terroriste të 11 Shtatorit 2001 në Nju Jork dhe Uashington, NATO evokoi Nenin 5 – klauzolën e saj të mbrojtjes reciproke – dhe pushtoi Afganistanin. Sërish sipas Lukyanov, Amerika dëshmoi vullnetin dhe aftësinë e saj për ta “transformuar botën përmes forcës”.

Por disfata e Amerikës në Afganistan, e simbolizuar nga tërheqja kaotike nga Kabuli verën e vitit të kaluar, i ka nxitur rusët të shpresojnë se rendi botëror i udhëhequr nga SHBA-ja është duke u shembur. Lukyanov mendon se rënia e Kabulit në duart e talebanëve, ishte “jo më pak historike dhe simbolike, sesa rënia e Murit të Berlinit”.

Analistët kinezë më me ndikim janë në të njëjtën linjë me atë rusë. Yan Xuetong, dekan i shkollës së marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin Tsinghua në Pekin (këshilltari i ngishte i Xi) shkruan se “Kina beson se ngritja e saj në statusin e fuqisë së madhe, i jep të drejtën të pretendojë një rol të ri në çështjet botërore, i cili nuk mund të pajtohet me dominimin e padiskutueshëm të SHBA-së.”

Për Rusinë dhe Kinën, krijimi i një rendi të ri botëror, nuk është thjesht një çështje e fuqisë së ashpër, por edhe një betejë idesh. Ndërsa tradita liberale perëndimore, promovon idenë e të drejtave universale të njeriut, mendimtarët rusë dhe ata kinezë, përhapin argumentin se traditat kulturore dhe “civilizimet” e ndryshme, duhet të lejohen që të zhvillohen në mënyra të ndryshme.

Pekini dhe Moska, pretendojnë se rendi botëror aktual, karakterizohet nga një përpjekje e SHBA-së për t’i imponuar vendeve të tjera idetë perëndimore për demokracinë dhe të drejtat e njeriut, nëse është e nevojshme edhe përmes ndërhyrjes ushtarake.

Ndërkohë, rendi i ri botëror që po kërkojnë të ndërtojnë Rusia dhe Kina, do të bazohej në sfera të ndryshme të ndikimit. Sipas vizionit t tyre, SHBA-ja do të duhej të pranojë dominimin rus dhe kinez në rajonet përreth tyre, dhe duhej të braktisë mbështetjen e saj për demokracinë ose revolucionet me ngjyra që mund të kërcënojnë regjimet e Putinit apo Xi.

Kriza ukrainase, është në fakt një luftë mbi rendin e ardhshëm botëror. Për Putin, Ukraina është kulturalisht dhe politikisht pjesë e sferës së ndikimit të Rusisë. Nevojat ruse për siguri, duhet t’i japin asaj të drejtën për të vendosur veton kundër çdo dëshirë të Ukrainës, për t’u bashkuar me NATO-n dhe aleancën perëndimore.

Por nga ana tjetër për SHBA-në, kërkesa të tilla shkelin disa parime bazë të rendit aktual botëror, dhe sidomos të drejtën e një vendi të pavarur për të përcaktuar politikën e tij të jashtme dhe zgjedhjet strategjike. Kriza ukrainase ka lidhje me “rendin botëror”, pasi ka pasoja të qarta globale.

SHBA-ja e di shumë mirë se nëse Rusia e sulmon Ukrainën dhe krijon “sferën e saj të ndikimit”, do të krijohet një precedent për Kinën. Gjatë epokës së Xi, Kina ka ndërtuar baza ushtarake në të gjithë zonat e kontestuara në Detin e Kinës Jugore.

Kërcënimet e Pekinit për të pushtuar Tajvanin – një ishull autonom me një regjim demokratik, të cilin Kina e konsideron si një provincë rebele – janë bërë më të hapura dhe më të shpeshta.

Nëse Putin ia del të pushtojë Ukrainën, tundimi i Xi-së për të sulmuar Tajvanin do të rritet, ashtu si edhe presioni i brendshëm ndaj udhëheqësit kinez nga nacionalistët, që ndjejnë “fundin” e epokës amerikane.

Një rend i ri botëror, mund të shfaqet edhe përmes pranimit të heshtur nga Uashingtoni. Por ky rezultat nuk duket shumë i mundshëm me administratën Biden në pushtet, përveçse nëse do të ketë disa lëshime dramatike të minutës së fundit nga SHBA-ja në lidhje me Ukrainën.

Por edhe nëse Putin nuk ia arrin dot synimet e tij në Ukrainë, kërcënimi ndaj rendit botëror të udhëhequr nga SHBA nuk do të zhduket. Ai do të vijë me siguri nga një Kinë në rritje, e udhëhequr nga një president ambicioz si Xi Jingping. /abcnews

ME TE LEXUARAT